|
W kupie
|
(O) Marcie Wyce A.D. 2008
...historia literatury zostanie zatem napisana od nowa, i to wydaje się fascynujące. Jej adeptom i czytelnikom można tylko pozazdrościć.
Kierowniczka, mimo emeryckiego wieku, Katedry Krytyki Współczesnej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego zajmuje się, jak podaje w notkach biograficznych Wydawnictwo Literackie, przede wszystkim literaturą przełomu modernistycznego, Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego oraz „współczesnością”. Ostatnia, czyli trwająca nadal, epoka jest żywym obiektem zainteresowania Marty Wyki (1938) m.in. dzięki piastowaniu przez nią od wielu lat funkcji redaktorki naczelnej opóźnionego (w cyklu wydawniczym) dwumiesięcznika-nieregularnika „Dekada Literacka”. Czy nie brakuje bohaterce niniejszego tekstu powodów do radości lub dumy osobistej, przekonałbym się przeprowadzając z nią wywiad. Wydaje się to jednak niemożliwie w obecnym momencie dziejowym, więc pozostaje mi chyba szukanie odpowiedzi na pytania z czytelniczego wnętrza w samych tekstach sędziwej pani.
Świętująca 70. urodziny i kolejny jubileusz pracy naukowej profesorka UJ nie dość że w jednym roku popełniła – ku uciesze towarzyszy uczelnianych – próbę autobiografii pt. Przypisy do życia oraz zasłużyła sobie na druk retrospektywnej antologii Niecierpliwość krytyki. Studia i szkice z lat 1961–2005 (w redagowanej osobiście serii Krytyka XX Wieku), to jeszcze do interesu wydawniczego dorzucili się fani i inni piszący (interesanci). Zadedykowali oni wciąż aktywnej solenizantce księgę Literatura – punkty widzenia – światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce (pod red. Doroty Kozickiej i Macieja Urbanowskiego, Universitas, Kraków 2008).
Córka i honorowa edytorka dzieł czcigodnego Kazimierza Wyki nie ma kompleksu „powracającego taty”. Sama naprodukowała cała masę druków zwartych i artykułów rozsianych. Wystarczy popatrzeć na przygotowany bez trudu spis bibliograficzny.
PRACE AUTORSKIE
• Gałczyński a wzory literackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970
• Brzozowski i jego powieści, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981
• Leopold Staff, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985
• Głosy różnych pokoleń – szkice literackie, Znak, Kraków 1989
• Szkice z epoki powinności, Universitas, Kraków 1992
• Światopoglądy młodopolskie, Universitas, Kraków 1996
• Krakowskie dziecko, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998
• Punkty widzenia – szkice krytyczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000
• Literatura Młodej Polski. Podręcznik dla klasy 2 i 3 liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004
• Literatura polska: dwudziestolecie międzywojenne i okupacja. Podręcznik dla klasy 3 liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004
• Literatura polska po roku 1945. Podręcznik dla klasy 3 liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum. Zakres podstawowy i rozszerzony, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005
• Niecierpliwość krytyki. Studia i szkice z lat 1961–2005, Universitas, Kraków 2007
• Przypisy do życia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007
(WSPÓŁ)REDAGOWANE TOMY
• Literatura – język – kultura, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1995
• Polski esej. Studia, Universitas, Kraków 1991
WYBRANE OPRACOWANIA (EDYTORSKIE/KRYTYCZNE)
• Konstanty Ildefons Gałczyński, Wybór poezji (BN I 189)
• Stanisław Brzozowski, Komentarze poetyckie
• Wstęp, do: Stanisław Brzozowski, Pamiętnik (BN I 311)
• „Kartografowie dziwnych podróży”: wypisy z polskiej krytyki literackiej XX wieku
[...]
Co jednak z nimi wszystkimi oraz ostatnio wydanymi „pracami przebranymi” z lat minionych? Opublikowane nakładem krakowskich oficyn książki naukowe, Niecierpliwość krytyki i Literatura – punkty widzenia – światopoglądy, potwierdzają przede wszystkim, że literaturoznawczynię – podobnie jak jej oddanych/wiernych/podopiecznych ex cathedra – wypadnie nazwać jedynie historykiem krytyki literackiej, a nie aktywną w bojach osobą czytającą i piszącą Dzisiaj. W przypadku Marty Wyki akurat wyborny fakt jest uświadomiony („Dlaczego czytam tak mało literatury współczesnej albo też czytam ją ze znudzeniem i niecierpliwością? W znacznym stopniu wynika to z nawyków lekturowych...”) i uargumentowany: „literatura współczesna mnie nudzi. Bo ona jest nudna przede wszystkim w swoim idiomie” (począwszy od zniechęcających notek na okładkach...?), „czytanie nie daje mi ani przyjemności czytania, ani intelektualnej satysfakcji. [...] Budzą [autorzy] mój sprzeciw, który zapewne nie da się udowodnić żadną rozsądną miarą”. Co ciekawe, wysunięte na krakowskich łamach tezy autorka podtrzymuje – kolejnymi wypowiedziami na piśmie i w eterze. Czyżby zawinił – ostatnimi czasy – wyrok skazujący (nie wypada odmawiać pewnym osobom i nobilitacji?) na jurorowanie w plebiscycie o Nagrodę Literacka Nike? To kolejna zagadka Marty W. Równie dobrze rozdział zwany „Literaturą współczesną” dama starsza z UJ mogła zamknąć kilka(naście) lat temu...
Niecierpliwość krytyki. Studia i szkice z lat 1961–2005
Tom jest obrazem pewnej kondycji krytycznej, kształtowanej przez wiele lat. Pokazuje debiutanckie zmagania młodej adeptki krytyki literackiej i prowadzi czytelnika aż do jej lat dojrzałych. Można by powiedzieć, że mamy do czynienia ze szczególną opowieścią edukacyjną, dziejącą się na obszarach krytyki literackiej. Poprzez nią przeglądają zaś mody, preferencje i hierarchie minionych lat 40, a także przemiany świadomości pokolenia autorki. Czytelnik znajdzie tu różne gatunki krytyczne – od recenzji, poprzez esej i studium krytyczne, po osobiste wspomnienia o tych, którzy odeszli.
SPIS TREŚCI
Krytyka jako niecierpliwość. Rozmowa o pułapkach i zawiłościach krytyki
Próbowanie
Przed debiutem
Kurz na poezji
Na odpust szmiry
Rozdział 1: Wielojęzyczny gwar
W Peiperowni
Jak oglądać zny, czyli o jednoaktówkach Czechowicza
Poeta w teatrze
Rymkiewicza „Ludzie w mgle mitycznej”
Czytanie poezji
Fanatyk świat, czyli o poezji Kazimierza Wierzyńskiego
Iwaszkiewicz 63
Jastrun 1962
Liryka Jastruna. Notatki podczas lektury
O poezji Słuckiego
Nurt uklasyczniony
Zasady pewnego kanonu
Próba sensu
„Świat się złoci i krwawi, i modrzy, i czerni...”
Miłość i wszystkie żywioły
Herbert – poeta metafizyczny
Czytanie prozy
Przygody kosmicznego Guliwera
Kwadratura koła w prozie
Piękna sztuka pisania
Kuśniewicza kraj lat dziecinnych
Schizofrenia po polsku
Od początku do końca
Kadencja – historia jednej potyczki
Co słychać na kraju świata?
Tadeusz Konwicki
Zwierzoczłekoupiór
Gra w Konwickiego
Teatr Konwickiego
„Smutny czas, posępna epoka...”
Pan Konwicki
Pewne pokolenie
O pewnym programie
Edukacja współczesnego artysty
„Jesteś tylko snem, obrazem...”
Język nad przepaścią
Pewne pokolenie
Trzy dzienniki
Dziennik Jana Lechonia – autoterapia, sny, przepowiednie
Jak się czuje sławę?
Kompozycja istnienia
Taktyka i technika krytyki
Utracił wrogów, nie zyskał zwolenników
Twarze krytyki
Próba portretu krytyka
Poezje bez granic
Krytyk na czele zmiany warty
Esej o tęsknotach poetów
„Postawcie sobie na biurku portret Erazma z Rotterdamu...”
Duchy Jarosława Marka Rymkiewicza
Jaka krytyka jest nam potrzebna?
Zamiast powieści
List do Tomasza Burka
Rozdział 3: W Europie i gdzie indziej
Filozofia Cecylki
Z poezji amerykańskiej
O Pasternaku
Eksplozja w katedrze
Gide – nasz współczesny?
Być artystą w Dwudziestoleciu
Pierwszy człowiek Alberta Camus
Dziesięć słów Alberta Camus
O Antypamiętnikach Andre Malraux
Rozdział 4: Odkrywanie nowych klasyków
Trzy wariacje na temat Jerzego Stempowskiego
Esej jako autobiografia
Klasyk przejściowej epoki
Człowiek dobrze wychowany
Światło w mroku
Nasz wiek według Herlinga-Grudzińskiego
Gdzie umieścić Vincenza?
Życie duchowe i życie codzienne
Legendy nowoczesności
Pisarze w punkcie zerowym
Dialog na ruinach
Rozdział 5: Syntetycznym okiem
Historia jako choroba – w literaturze polskiej po roku 1945
Próba paraleli: Gustaw Herling-Grudziński i Albert Camus
„Człowiek współczesny jest równoczesny...” (ówczesnej prozie Różewicza)
Konwicki i Pilch (albo centrum i pogranicza jako możliwość literacka)
Przypominając postacie i pisma z lamusa
Dwudziestowieczne opowieści epistolarne
Opowieść pierwsza: Sam wobec nowoczesności (Listy Stanisława Brzozowskiego czytane dziś)
Opowieść druga i trzecia: Pomiędzy intymnością a retorycznością (o poetyckich formach epistolarnych Zbigniewa Herberta)
Artysta i mecenas – bezpieczny związek
Opowieść czwarta: Listy w czasie, czas w listach (o korespondencji Jana Błońskiego i Sławomira Mrożka)
Rozdział 6: Pisanie i życie
Syn kupca drzewnego
Pokój mojego Ojca
Jerzy Kwiatkowski
Ogień, popiół i kurz...
Planeta Miłosz
Jak zostałam profesorem belwederskim
Postscriptum
Literatura – punkty widzenia – światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce
SPIS TREŚCI
Dorota Kozicka, Przypis do Dzieła
I
Maria Podraza-Kwiatkowska, „Bacz o człowiecze, co głęboka noc rzecze”. Z rozważań nad literackim przeżywaniem nocy.
Marian Stala, „Mój departament to jest: księżyc”. Zwięzłe wprowadzenie w lunarne gry Gałczyńskiego
Joanna Zach, „Świat owadzi” Czesława Miłosza
Tadeusz Bujnicki, Miłosz w wileńskim środowisku literackim (początek lat 30.)
Zofia Zarębianka, Poeta – prorok w nieruchomych obrotach czasu. Uwagi o cyklu Czesława Miłosza „Na trąbach i na cytrze”
Tomasz Cieślak-Sokołowski, Droga do Damaszku. Kilka uwag o trzech nieoczywistych wierszach Tadeusza Różewicza
II
Gabriela Matuszek, Forma gorąca. Stanisława Przybyszewskiego eseje o sztuce
Anna Czabanowska-Wróbel, „Czarodziejska góra” Stanisława Brzozowskiego. O dialogu „Fryderyk Nietzche”
Jerzy Jarzębski, Schulz: uniwersalność i poetyka fragmentu
Leszek Szaruga, Pogodny katastrofista (Jerzy Stempowski)
Henryk Markiewicz, Eseista jako teoretyk literatury. O Jerzym Stempowskim
Michał Głowiński, Naśladująca wyobraźnia (Rzecz o eseju Kazimierza Wyki Obrona van Meegerena)
III
Franciszek Ziejka, Nie zapomnieć mowy ojców
Anna Łebkowska, Figury Europy w literaturze polskiego modernizmu
Brigitte Gautier, Paryskie szlaki wygnania
Aleksander Fiut, We władzy gestu odłączenia
Maria Delaperriere, Prometeusz wyśniony. Andrzejewski w świetle mitokrytyki
Maciej Urbanowski, Śmieszek Płaczek (wokół powieści Nikt Jerzego Andrzejewskiego)
IV
Edward Balcerzan, Literatura – literackie – literackość (Esej leksykograficzny)
Ewa Wiegandt, Nałkowska i Brzozowski
Jarosław Fazan, Awangardy Krakowskiej smutne przygody z krytyką
Jerzy Święch, O pewnej krytycznej pomyłce (?)
Tomasz Burek, Odszyfrować samego siebie. Małe wypisy z dziennika lektury
Krzysztof Biedrzycki, Manifesty Barańczaka
Inga Iwasiów, Strategia krytyczna: poskramianie Szekspira
Andrzej Mencwel, Gombrowicz i Kantor: wstęp do paraleli
Wojciech Ligęza, Ciało argentyńskie (i polskie)
|
|
| |
